یکی از پیش‌نیازهای ضروری برای موفقیت هر کسب‌وکار داشتن یک دورنمای کلی و تصویری کلان از وضعیت صنعت، بازار و آینده آن است. این تصویر کلان به صاحبان کسب‌وکار کمک می‌کند تا تصمیم‌های استراتژیک خود را به نحوی اتخاذ کنند که هم‌سو با انتظارات مشتریان و تغییرات آینده بازار باشد. به بیان دیگر، درک صحیح روندهای بازار و تفکرات مشتریان باعث می‌شود صاحبان کسب‌وکار پیش از آن‌که رفتار مشتریان و روندهای بازار به شکل عینی خود را نشان دهند از آن‌ها آگاه باشند و خود را برای پاسخ‌دهی به آن‌ها آماده کنند و در نتیجه آن بسیار پیش از سایر رقبا آماده پاسخ‌دهی به انتظارات جدید باشند. تجزیه و تحلیل و آنالیز بازار فرایندی است که دسترسی به این دورنمای کلی و تصویر کلان را امکان‌پذیر می‌سازد.
تجزیه و تحلیل بازار چیست؟
تجزیه و تحلیل بازار (Market Analysis) فرایند ارزیابی و سنجش دقیق یک بازار فعال در دل یک صنعت است. در خلال این ارزیابی کسب‌وکارها ظرفیت‌ها و ریسک‌های یک بازار خاص را در داخل یک صنعت شناسایی می‌کنند، روندها و جهت‌گیری آینده بازار را تعیین می‌کنند، ابعاد بازار هدف را برآورد می‌کنند و حتی به شناسایی برخی ویژگی‌های کیفی مثل انگیزه‌های خریداران یا ارزش‌ها و خواسته‌های آنان می‌پردازند. تحلیل و بررسی بازار به صاحبان کسب‌وکارها کمک می‌کند تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند و جایگاه خود را در بازار هدف به درستی و دقت تعیین کنند. به همین دلیل، تجزیه و تحلیل بازار نقش مهمی در برنامه‌ریزی و تعیین استراتژی کسب‌وکارها دارد و از مراحل اولیه و طراحی بیزینس پلن برای کسب‌وکارهای نوپا تا تصمیم‌گیری برای گسترش محصولات، افزایش فروش و یا برنامه‌ریزی برای اقدامات سال‌های آتی ضروری است.
تحلیل بازار چه تفاوتی با تحقیقات بازار دارد؟
تجزیه و تحلیل بازار فرایندی است که با در نظر گرفتن طیف وسیعی از اطلاعات به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا تشخیص دهند محصول یا خدمت آن‌ها چگونه می‌تواند در یک محیط رقابتی خاص وجود داشته باشد و چطور می‌تواند در آن رشد کند. اطلاعاتی که برای تجزیه و تحلیل بازار به کار می‌رود می‌تواند مجموعه‌ای از داده‌های کمّی و کیفی باشد. بخشی از آن‌ها می‌تواند بر شناخت مشتریان متمرکز باشد و بخش دیگری بر مسائلی مانند ابعاد بازار، بررسی زنجیره تأمین و یا ترندهای اجتماعی، فرهنگی یا سیاسی مربوط به آن بازار.
در سوی دیگر، تحقیقات بازار بسیار متمرکزتر است و اغلب به صورت تخصصی برای پاسخ‌دهی به یک یا چند پرسش مشخص طراحی می‌شود. نتایج تحقیقات بازار اغلب به صورت داده‌های کمّی است. این داده‌ها سپس در فرایند تجزیه و تحلیل تبدیل به مبنایی برای تصمیم‌گیری می‌شوند. به عبارت دیگر، در بسیاری از موارد تحقیقات بازار خود یکی از زیرمجموعه‌ها و مبناهای تجزیه و تحلیل بازار است.
چرا باید تحلیل بازار انجام دهیم؟
بدون شک شناخت جامع بازار تأثیر قابل توجهی در موفقیت یک کسب‌وکار دارد. این شناخت به صاحبان کسب‌وکار کمک می‌کند آگاهانه‌تر و دقیق‌تر تصمیم‌گیری کنند و با درک بهتر بازار، ویژگی‌ها، ظرفیت‌ها و نقاط بکر آن، محصول خود و یا حتی نحوه ارائه آن را به شکلی طراحی کنند که در رقابت با سایر کسب‌وکارهای فعال در آن صنعت موفق‌تر باشد. تجزیه و تحلیل بازار هم‌چنین به کسب‌وکارها کمک می‌کند برای تغییرات آینده آماده باشند و بسیار پیش از سایر رقبا خود را با تغییراتی که قرار است در بازار رخ دهد هماهنگ کنند.
روش‌های تجزیه و تحلیل بازار
برای تجزیه و تحلیل بازار نیاز به اطلاعات دقیق و قابل اعتماد است. این اطلاعات بسته به ابعاد و اهداف تجزیه و تحلیل بازار می‌تواند به روش‌های گوناگون به دست آید. روش‌های تحقیقات اولیه، که شامل مصاحبه، پرسشنامه، گروه‌های کانونی، مشاهده میدانی و نظایر آن می‌شود، در کنار تحقیقات ثانویه که شامل بررسی و سنجش اطلاعات و آمارهای موجود نظیر ابعاد بازار، حجم فروش کل آن، اطلاعات موجود در شبکه‌های اجتماعی و سایر مواردی از این دست می‌شود، همگی می‌توانند به تجزیه و تحلیل بازار کمک کنند.
به بیان دیگر، برای داشتن یک تجزیه و تحلیل بازار موفق، باید اطلاعات و داده‌های لازم جمع‌آوری شود و این داده‌ها و اطلاعات می‌توانند از طریق ابزارهای مرسوم در تحقیقات بازار و یا تعریف پروژه‌های تحقیقات شرکت تحقیقات بازار هدفمند جمع‌آوری شوند.
تحلیل بازار چگونه انجام می‌شود و چگونه یک گزارش تحلیل بازار بنویسیم؟
برای انجام یک پروژه تحلیل بازار موفق ۶ گام اصلی وجود دارد:
۱. تعیین هدف
تحلیل بازار می‌تواند با اهداف گوناگونی انجام شود. از شناخت یک بازار جدید برای ورود به آن، تا برآورد هزینه‌ها و سود حاصل از فعالیت در آن بازار و یا تعیین استراتژی جایگاه‌سازی. تعیین دقیق این هدف فرایند تجزیه و تحلیل را جهت‌دهی می‌کند.
۲. تعیین (و در صورت ضرورت بررسی و شناخت) وضعیت صنعت و مخاطبان هدف
آگاهی از دورنمای کلی صنعت، ابعاد و ارزش آن، برآوردها از میزان رشد و توسعه آن در سال‌ها آینده و ترندها و روندهای کلی آن کمک قابل توجهی به فرایند تحلیل بازار می‌کند. هم‌چنین ضروری است در این مرحله مخاطبان هدف نیز مشخص شوند و ویژگی‌های دموگرافیک و رفتاری آن‌ها تعیین شود. مجموعه این اطلاعات به نوعی پیش‌نیاز فرایند تحلیل بازار تلقی می‌شود و به فیلتر کردن اطلاعات و چارچوب‌مند کردن تحلیل کمک می‌کند.
۳. شناخت رقبا
شناخت رقبا یکی دیگر از پیش‌نیازهای تحلیل بازار است. آگاهی از نقاط قوت و ضعف رقبا، رویکردهای بازاریابی آنان، بخش‌هایی از بازار و گروه‌هایی از مخاطبان که هر رقیب به صورت تخصصی روی آن‌ها تمرکز دارد و حتی یک تحلیل SWOT از رقبا به شما کمک می‌کند در فرایند تجزیه و تحلیل بازار بازیگران فعال را بهتر بشناسید و تصویر دقیق‌تری از زمین بازی داشته باشید.
۴. جمع‌آوری سایر اطلاعات
بسته به اهداف تعیین شده برای پروژه تجزیه و تحلیل بازار ممکن است نیاز به جمع‌آوری اطلاعات بیشتری باشد. این اطلاعات می‌توانند به صورت تحقیقات اولیه یا ثانویه جمع‌آوری شوند.
۵. تحلیل داده‌ها
سپس باید تمامی اطلاعات جمع‌آوری شده را در چارچوب اهداف تعیین شده برای پروژه تجزیه و تحلیل بازار بررسی و تحلیل کرد. این تحلیل باید به نحوی انجام شود که کاربردی و قابل استفاده باشد. به صورت عمومی گزارش‌های تجزیه و تحلیل بازار معمولاً شامل مواردی از این دست هستند:
* دورنمایی کلی از صنعت، ابعاد و نرخ رشد آن
* سهم بازار قابل پیش‌بینی برای کسب‌وکار شما
* روندهای خرید مشتریان
* نرخ رشد قابل پیش‌بینی برای کسب‌وکار شما
* برآورد تقریبی از قیمتی که مشتریان حاضرند برای محصول یا خدمت شما بپردازند
و سایر مواردی از این قبیل.
۶. استفاده از نتایج تجزیه و تحلیل بازار
در نهایت باید برمبنای نتایج تحلیل بازار تصمیمات استراتژیک ضروری گرفته و اجرا شود. این تصمیمات می‌تواند شامل تغییر در زنجیره تأمین، ورود یا عدم ورود به یک بازار جدید، آغاز یا قطع همکاری با یک خرده‌فروش و یا تغییر در برندینگ یا تبلیغات یک محصول باشد.
مدیریت اطلاعات در تحلیل بازار چگونه انجام می شود؟
تجزیه و تحلیل بازار یکی از اقدامات استراتژیک مهم در کسب‌وکارهاست و نتایج آن نیز جزو اسناد استراتژیک کسب‌وکار به حساب می‌آید. بنابراین تعریف سیستم‌های ذخیره و دسترسی صحیح برای این بخش بسیار ضروری است. از سوی دیگر، تجزیه و تحلیل بازار نیازمند دسترسی به داده‌های فراوانی است که بخشی از آن‌ها از تحقیقات بازار، بخشی از مطالعات و داده‌های آماری بازار و بخش دیگر از داده‌ها و آمارهای درونی کسب‌وکار به دست می‌آید. تجزیه و تحلیل بازار ممکن است در داخل سازمان انجام شود و یا توسط یک شرکت تخصصی در خارج از کسب‌وکار. به همین دلیل طراحی سیستم‌هایی جهت مدیریت، مرتب‌سازی، ذخیره‌سازی و دسترسی این اطلاعات تأثیر قابل توجهی در کیفیت خروجی نهایی دارد. سیستم مدیریت اطلاعات در تحلیل بازار باید به نحوی طراحی شود که هر فرد دخیل در پروژه به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی داشته باشد و از سوی دیگر به شکل صحیح آن‌ها را برای استفاده سایرین ذخیره کند.
انجام خدمات تحلیل بازار در آزود
آزود به عنوان یکی از باتجربه‌ترین شرکت تحقیقات بازار و تحلیل بازار در ایران، با بهره‌گیری از متخصصان با تجربه پروژه‌های تجزیه و تحلیل بازار را از مرحله تعیین اهداف و ابعاد تحلیل تا ارائه گزارش تحلیل نهایی انجام می‌دهد. فعالیت تخصصی آزود در زمینه تحقیقات بازار موجب می‌شود دسترسی گسترده و جامعی به اطلاعات و آمارهای دقیق بازار و هم‌چنین ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات و تحقیقات بازار داشته باشد و با کمک این ابزارها و اطلاعات فرایند تجزیه و تحلیل بازار را به شکلی جامع، دقیق، کاربردی و عمیق برای کسب‌وکار شما اجرا کند.