فرمول های اندازه گیری سهم بازار

سهم بازار معیار مهمی است که اطلاعاتی را در مورد موقعیت یک شرکت در صنعت ارائه می‌دهد. کسب‌وکارها با درک سهم بازار خود می‌توانند فرصت‌های رشد را شناسایی كنند و در کنار تحقیقات بازار، تصمیمات آگاهانه بگیرند.

در این مقاله به بررسی فرمول‌های مختلف برای اندازه‌گیری سهم بازار به همراه مزایا، محدودیت‌ها و کاربردهای عملی آن‌ها می‌پردازیم.

روش‌های محاسبه سهم بازار

سهم بازار به‌عنوان شاخصی حیاتی از موقعیت رقابتی شرکت و حضور در بازار عمل می‌کند. درک نحوه محاسبه دقیق سهم بازار برای کسب‌وکارهایی که به‌دنبال سنجش عملکرد خود نسبت به رقبا و شناسایی فرصت‌های رشد هستند، ضروری است.

در این بخش، سه روش اساسی برای محاسبهٔ سهم بازار مورد بررسی قرار می‌گیرد:

• رویکرد مبتنی بر درآمد
• رویکرد مبتنی بر واحد
• رویکرد مبتنی بر بخش صنعت

کسب‌وکارها می‌توانند با درک این روش‌های محاسبه، از داده‌های سهم بازار برای اتخاذ تصمیمات آگاهانه و تدوین استراتژی‌های موثر در تحقیقات بازار برای موفقیت پایدار در حوزه‌ٔ خود استفاده كنند.

فرمول ۱: سهم بازار مبتنی بر درآمد

سهم بازار مبتنی بر درآمد روش رایجی است که برای سنجش موقعیت یک شرکت در بازار براساس کلِ درآمد آن نسبت به اندازه کلی بازار استفاده می‌شود. این فرمول نسبت کل درآمدِ صنعت را که شرکتی خاص تولید می‌کند، مشخص می‌سازد.

برای محاسبه سهم بازار براساس درآمد، درآمد شرکت بر کل درآمد تقسیم و در ۱۰۰ ضرب می‌شود تا بتوان آن را به‌صورت درصد خواند.

فرمول به شرح زیر است:

سهم بازار = (درآمد شرکت / کل درآمد بازار) × ۱۰۰

به‌عنوان مثال، اگر شرکتی ۱۰ میلیون تومان درآمد، در بازاری با درآمد کل ۱۰۰ میلیون تومان درآمد ایجاد کند، سهم بازار آن ۱۰٪ خواهد بود.

فرمول ۲: سهم بازار مبتنی بر واحد

سهم بازار مبتنی بر واحد روی تعداد واحدهای فروخته‌شده توسط یک شرکت در بازار متمرکز است. این مقدار اطلاعاتی در مورد سهم شرکت از مشتریان و نرخ پذیرش محصول ارائه می‌دهد.

برای محاسبه سهم بازار براساس واحد، کل فروشِ واحد شرکت بر کل فروش واحد بازار تقسیم و در ۱۰۰ ضرب می‌شود.

این فرمول به شرح زیر است:

سهم بازار = (فروش واحد شرکت / فروش کل واحد بازار) × ۱۰۰

به‌عنوان مثال، اگر شرکتی ۱۰ هزار واحد را در بازاری با مجموع ۱۰۰ هزار واحد فروخته‌شده بفروشد، سهم بازار مبتنی بر واحد آن ۱۰٪ درصد خواهد بود.

فرمول ۳: سهم بازار مبتنی بر بخش صنعت

سهم بازار را می‌توان برای بخش‌های خاص صنعت یا دسته‌بندی محصولات نیز محاسبه کرد. این روش به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا عملکرد خود را در زمینه‌های خاصی از تجارت خود ارزیابی كنند و تحقیقات بازار داشته باشند.

برای محاسبه سهم بازار براساس بخش صنعت، درآمد بخش یا فروش واحدِ شرکت بر کل درآمد بخش یا فروش واحد در بازار تقسیم و در ۱۰۰ ضرب می‌شود. فرمول آن مشابه سهم بازار مبتنی بر درآمد یا واحد است؛ اما برای بخش خاصی اعمال می‌شود.

عوامل موثر بر سهم بازار

عوامل متعددی بر سهم بازار یک شرکت تاثیر می‌گذارند. درک این عوامل برای تفسیر دقیق داده‌های سهم بازار و تدوین استراتژی‌های موثرِ تحقیقات بازار بسیار مهم است. عوامل اصلی موثر بر سهم بازار عبارتند از:

• چشم‌انداز رقابتی: سطح رقابت در یک صنعت بر سهم بازار تاثیر می‌گذارد. شرکت‌های دارای رقبای قوی ممکن است برای به‌دست آوردن سهم قابل توجهی از بازار، بیش‌ازحد تلاش کنند؛ در حالی که شرکت‌های دارای چشم‌انداز رقابتی ضعیف‌تر، فرصت‌های رشد بیشتری دارند.
• رفتار و ترجیحات مشتری: تغییر ترجیحات و رفتار خرید مشتری می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر سهم بازار تاثیرگذار باشد. شرکت‌هایی که مخاطبان هدف خود را درک می‌کنند و با نیازهای آن‌ها سازگار می‌شوند، احتمالا سهم بیشتری از بازار را به‌دست می‌آورند.
• تمایز محصول: منحصربه‌فرد بودن و ارزش درک‌شدهٔ محصولات یا خدمات یک شرکت در مقایسه با رقبا، نقش مهمی در سهم بازار دارد. استراتژی‌های تمایز به شرکت‌ها کمک می‌کند تا سهم بیشتری از بازار را به‌دست آورند.
• تلاش‌های بازاریابی و ترفیع: بازاریابی و فعالیت‌های تبلیغاتی موثر می‌توانند بر سهم بازار تاثیر مثبت داشته باشند. شرکت‌هایی که در برندسازی، تبلیغات و ابتکاراتِ تعامل با مشتری سرمایه‌گذاری می‌کنند، معمولا شاهد افزایش سهم بازار خود هستند.

مزایا و محدودیت‌های اندازه‌گیری سهم بازار

اندازه‌گیری سهم بازار اطلاعات ارزشمندی را به کسب‌وکارها می‌دهد و به تحقیقات بازار، شناسایی مشتری و ارزیابی عملکرد کمک می‌کند. با این حال، محدودیت‌های خود را نیز دارد و باید همراه با معیارهای دیگر برای به‌دست آوردن درکی جامع از مدیریت بازار استفاده شود.

در این بخش، مزایا و محدودیت‌های اندازه‌گیری سهم بازار به‌عنوان معیاری کلیدی در کسب‌وکار مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مزایای اندازه‌گیری سهم بازار

اندازه‌گیری سهم بازار چندین مزیت برای شرکت‌ها دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تجزیه و تحلیل رقابتی: داده‌های سهم بازار به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا عملکرد خود را با رقبا مقایسه کنند، نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند و تصمیماتی استراتژیک و آگاهانه بگیرند.
• فرصت‌های رشد: با تجزیه و تحلیل سهم بازار، شرکت‌ها می‌توانند بخش‌هایی از بازار که کمتر به آن‌ها نفوذ کرده‌اند را شناسایی كنند و استراتژی‌های هدفمندی برای تصاحب سهم بیشتری از بازار توسعه دهند.
• ارزیابی عملکرد: ردیابی سهم بازار در طول زمان به ارزیابی اثربخشیِ کمپین‌های بازاریابی، تحقیقات بازار، راه‌اندازی محصول و در نهایت، عملکرد کلی کسب‌وکار کمک می‌کند.

محدودیت‌های اندازه‌گیری سهم بازار

با اینکه سهم بازار معیاری ارزشمند محسوب می‌شود؛ اما محدودیت‌هایی نیز دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

• تمرکز محدود: سهم بازار به‌تنهایی تصویر کاملی از عملکرد یک شرکت ارائه نمی‌دهد. سایر معیارها مانند رضایت مشتری، سودآوری و اعتبار برند نیز باید در کنار سهم بازار در نظر گرفته شوند.
• پویایی بازار: سهم بازار می‌تواند تحت تاثیر عوامل خارجی، از کنترل شرکت خارج شود. به‌عنوان مثال، تغییرات در اقتصاد، مقررات یا فناوری‌های مخرب از این موارد هستند.
• داده‌های ناقص: به‌دست آوردن اطلاعات دقیق سهم بازار می‌تواند چالش‌برانگیز باشد؛ به‌ویژه در صنایعی که شفافیتِ محدود یا بازارهای پراکنده‌ای دارند. داده‌های نادرست ممکن است منجر به نتیجه‌گیریِ ناقص شود.

استراتژی‌هایی برای افزایش سهم بازار

برای افزایش سهم بازار، شرکت‌ها می‌توانند استراتژی‌های مختلفی را متناسب با صنعت خاص و چشم‌اندازِ تحقیقات بازار خود به‌کار بگیرند:

• نفوذ در بازار: شرکت‌ها می‌توانند با ارائهٔ قیمت‌های رقابتی، گسترش کانال‌های توزیع یا افزایش برنامه‌های وفاداری مشتری، مشتریان جدیدی جذب كنند و سهم بیشتری از بازارِ موجود را به‌دست آورند.
• توسعه محصول: توسعه محصولات جدید و نوآورانه یا بهبود محصولات موجود می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا مشتریان جدید را جذب كنند و سهم بازار را با ارائه ارزش‌های پیشنهادی منحصربه‌فرد (UVP) به‌دست آورند.
• گسترش بازار: گسترش به مناطق جغرافیایی جدید یا بخش‌های بازاری که استفاده نشده، به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا به مشتریان جدید دست یابند و سهم بازار خود را افزایش دهند.
• مالکیت و مشارکت: مالکیت و مشارکتِ استراتژیک می‌تواند دسترسی شرکت‌ها به بازارها، فناوری‌ها یا پایگاه‌های مشتریان جدید را افزایش دهد و رشد سهم بازار را تسهیل کند.

مطالعات موردی اندازه‌گیری سهم بازار

مطالعات موردی اندازه‌گیری سهم بازار در دنیای واقعی، بازنمایی از این که چگونه اندازه‌گیری سهم بازار می‌تواند بر استراتژی‌ها و نتایج کسب‌وکار تاثیر داشته باشد، ارائه می‌دهد. در ادامه، ۲ شرکت از بخش‌های مختلف بازار که به‌طور موثر از داده‌های سهم بازار برای شناسایی فرصت‌ها، اجرای اقدامات هدفمند و دستیابی به رشد سهم بازار استفاده کرده‌اند، مورد بررسی قرار می‌گیرند .

شرکت الف: بخش فناوری

شرکت «الف» در حوزه‌ٔ رقابتی فناوری، اندازه‌گیری سهم بازار را برای ارزیابی موقعیت در بازار اجرا کرد. این شرکت با ردیابی سهم بازار مبتنی بر درآمد خود در چند فصل (۳ ماه)، متوجه کاهش سهم بازارِ خود در مقایسه با رقبا شد.

این تحلیل شرکت را بر آن داشت تا در کمپین‌های بازاریابی و نوآوریِ محصول سرمایه‌گذاری کند و در نتیجه طی یک سال، سهم بازار خود را به میزان ۵ درصد افزایش داد.

شرکت ب: بخش کالاهای مصرفی

شرکت «ب» که در بخش کالاهای مصرفی فعالیت می‌کند، بر اندازه‌گیری سهم بازار مبتنی بر واحد تمرکز کرد. این شرکت با نظارتِ دقیق بر سهم بازارِ مبتنی بر واحد خود و انجام تحقیقات بازار، فرصتی را برای معرفی انواع محصولات جدید شناسایی کرد.

این حرکتِ استراتژیک منجر به افزایش ۱۰ درصدی سهم بازار مبتنی بر واحد و افزایش میزان زیادی از درآمدِ شرکت شد.

نتیجه‌گیری

اندازه‌گیری سهم بازار برای کسب‌وکارها به‌منظور درک موقعیت رقابتی و تصمیمات استراتژیک و آگاهانه ضروری است. شرکت‌ها با استفاده از فرمول‌هایی مانند سهم بازار مبتنی بر درآمد، براساس واحد و براساس بخش صنعت، می‌توانند اطلاعات ارزشمندی در تحقیقات بازار خود به‌دست آورند.

با این حال، در نظر گرفتن محدودیت‌ها و عوامل خارجی که می‌توانند بر نتایج سهم بازار تاثیرگذار باشند، بسیار مهم است. شرکت‌ها می‌توانند با اجرای استراتژی‌های موثر برای افزایش سهم بازار، به رشد پایدار دست یابند و حضور خود را در بازار تقویت كنند.