بطور کلی روش تحلیل محتوا بررسی سه دسته کلی از مسایل پژوهشی می تواند مناسب باشدکه در ادامه شرکت تحقیقات بازار آزود آنها را برای شما عزیزان بررسی میکنیم
1) هنگامی که دسترسی به اطلاعات دست اول مشکل است و پژوهشگر صرفاً به مدارک و اسناد بر جای مانده دسترسی دارد.
2) گاهی اوقات با وجودیکه پژوهشگر به موضوع های پژوهشی اش دسترسی مستقیمی دارد. ممکن است ترجیح دهید اطلاعاتش را از طریق بعضی از اشکال روش تحلیل محتوا جمع آوری کند؛ زیرا حتی بهترین آزمایش ها، پیمایش ها، با وجود اهمیت واقعی شان در پژوهش، موضوع مورد و پاسخ هایشان را در وضعی بسیار مصنوعی مطالعه می کنند. آگاهی شخص از اینکه موضوع بررسی است باعث می شود تا در بعضی مواقع جنبه های رفتاری مورد تحلیل را بطور کلی تغییر دهد. چنانچه شخص دلیلی بر تأثیر کنش متقابل مداوم تحلیل گردد و موضوع مورد بررسی بر ماهیت پاسخ ها داشته باشد. تصویر مهمی که اینگونه از روش تحلیل محتوا ارائه می شود این است که این روش، فن پژوهشی ‹‹بدون واکنش ›› یا ‹‹ بدون مزاحمت ››، است.
3) همچنین تحلیل محتوای اسناد می تواند منبعی برای تکمیل اطلاعات محسوب شود. این کاربرد روش تحلیل محتوا، حتی هنگامی که دسترسی مستقیم به موضوع شکلی را مطرح نسازد، بسط زمینه مستقل برای معتبر سازی اطلاعات بدست آمده از طریق روش های دیگر را ممکن می سازد. پژوهشگر می تواند نتایج اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه، مصاحبه را با مقایسه آنها از طریق تحلیل محتوای منابع موضوع بررسی، مورد رسیدگی قرار دهد. همچنین تحلیل گری که پرسشنامه یا مصاحبه با سؤال باز استفاده کرده است، می تواند با بکارگیری روش تحلیل محتوا از چنین اطلاعاتی به بهترین نحو استفاده کند.
اما براساس ابعاد پیام، می توان موارد کاربرد علمی برای تحلیل محتوا – که تا کنون در تحقیقات بکار رفته است – ذکر نمود در خورد توصیف ویژگیهای محتوا، تحلیل محتوای می تواند در موارد زیر به کار گرفته شود:
1- توصیف گرایش های موجود در محتوای ارتباطات
در این زمینه می توان ایستارهای ملی درباره سیاست بین المللی را مورد اندازه گیری قرار داد و یا اینکه شدت و جهت اظهارات یک شخص را در بررسی ایستارهای، از لحاظ موافقت، بی طرفی یا مخالفت نسبت به موضوع یا بدبینی و خوش بینی او مورد سنجش قرار داد.
برخی پژوهش های خاص اجرا شده در این زمینه بدین قرار هستند :
- بررسی ایستارهای سیاسی
- سنجش گرایش های عمده در سیستم بین المللی جدید براساس تحلیل مقاله های روزنامه ها
- تحلیل کیفیت مواعظ مذهبی برای بررسی خوش بینانه یا بدبینانه حاکم بران مواعظ
- بررسی تعیین علایق در رشته علمی با تحلیل مجلات علمی آن رشته
2- یافتن ویژگیهای شناخته شده یک منبع با پیامهایی که تولید می کند
معمولاً بصورت مقایسه محتوای تولید شده، در منبع شناخته شده با ویژگیهای متفاوت بکار می رود و کاربردها و نمونه های علمی آن عبارت است از :
– ارتباط بین ابعاد ایدئولوژی رسانه ها و ماهیت اخباری که پخش می کند مانند بررسی روزنامه ها، احزاب مخالف و یا نوشتن خبرهای کاندیداهای ریاست جمهوری
– مقایسه محتوای روزنامه های کشورهای مختلف
– مقایسه ترکیب فصلی فیلمهای بریتانیایی، فرانسوی و آمریکایی (ص84 )
– بررسی و مقایسه ایستارهای دانش آموزان مکتب های مختلف
– بررسی ادبیات و سرودهای گروهای جوان در آلمان نازی و ایالات متحده
3- بررسی محتوای ارتباطات براساس یک سری معیارهای بیرونی
از نظر تاریخی انگیزه عمده توسعه روش تحلیل محتوا، علاقه به قضاوت درباره انواع مختلف ادبیات به کمک الگوهای شخص مربوط است.
عمده ترین ضعف بررسیهایی که از الگوی پیشینی استفاده می کنند از فقدان مبانی تعریف شده برای قضاوت می گیرد
یک پاسخ به مسالة شیوه ها شخص کردن الگو‌هایی برای رسیدگی – منابع، ساختن مقیاسهای در مقابل سایر منابع است، به عبارت دیگر – معیارهای کلی از گروهای گیرندگان ارتباط از طریق قیاسی به دست می آید.
در حوزه نحوه ارائه پیام نیز تحلیل محتوا در موارد زیر بکار برده می شود.
1- تحلیل فنون اقناع (persuasion)
به نحوه کدگذاری یا ارائه پیام(از لحاظ شکل، سبک و…) می پردازد و در بررسی شیوه تبلیغات در اقناع توده ها، بررسی فنون تبلیغی و ابعاد تبلیغات کاربرد زیادی دارد.
آشکارترین ضعف تحلیل تبلیغات، فقدان پژوهشی نظام یافته برای مرتبط ساختن مقوله های خواسته ها، فنون و ابعاد(یا ترکیبی از اینها) با نتایج آنهاست. اینکه چه نوع خواسته هایی بیشترین تاثیر را دارند؟ در چه شرایطی؟ با کدام مقوله های موضوعی؟ و برای چه مخاطبانی؟
2- تحلیل سبک
دامنه این بررسی ها از پژوهش درباره نویسنده ای واحد تا تحلیل های مربوط به زبانی کامل متغیر بوده است. فراوانی نسبی بخش های مختلف گفتار(مثلا، نسبت فعل، اسم، صفت) برای توصیف ویژگیهای ثابت و متغیر سبک شعری پنج قرن مورد استفاده قرار گرفت(مازیار، 1951) و اجزای ساختاری در بررسی داستانهای محلی(پروپ، 1958)، اسطوره شناسی(لوی‌استراوس، 1964) به کار رفت.
این دسته از تحقیقات معمولا در:
- بررسی ارتباط میان ویژگیهای سبک و توفیق تجاری داستان ها و
- جنبه های دستورزبانی سخنرانی، نظیر طول جمله، ساخت جمله و اشکال گفتار، در سخنرانیهای روسای جمهور به کار رفته است.
و نیز در رابطه با مخاطبان، می توان دو گونه کاربرد از روش تحلیل محتوا سراغ گرفت:
– یافتن ارتباط بین ویژگیهای شناخته شده مخاطبان با پیامهایی که برای آنان تولید می شود.
– توصیف الگوهای ارتباط
معمولا الگوها به سه شیوه ساخته می‌شوند:
- ساخت الگو به طریق پیشینی که البته معمولا فاقد مبانی تعریف شده برای قضاوت است.
- ساخت مقیاس هایی در مقابل سایر منابع، همانند استفاده از فن تقریب های متوالی برای ساختن شاخص
- تهیه الگو با استفاده از شاخص های غیر محتوایی، نظیر اطلاعات سرشماری
از کاربردها و نمونه های تحقیق در این نوع پژوهش می‌توان:
- مقوله بندی موضوعات روزنامه ها در مقولات تعیین شده
- بررسی میزان انحراف اخبار روزنامه ها از واقعیت های موجود
- بررسی رابطه هدف- وسیله در برنامه های تلویزیون، نام برد.