خیلی‌ها در طول حرفه‌ی خود، نیازمند انجام تحقیقات علمی هستند. چنین افرادی ممکن است در آغاز راه قرار داشته باشند و از اطلاعات چندانی در این حوزه برخوردار نباشند. برخی نیز شرایط دیگری دارند. این افراد کار خود را آغاز کرده‌اند، اما در نیمه‌راه شکست خورده و متوجه شده‌اند که راه اشتباهی برای انجام پژوهش خود برگزیده‌اند. به همین سبب، موفقیت در این مسیر مستلزم کسب اطلاعات صحیح، افزایش دانسته‌های پیشین و به‌روزرسانی آگاهی‌های فعلی است.
یکی از ابتدایی‌ترین مباحث در این حوزه آشنایی با انواع تحقیقات کمی و کیفی و شناخت تفاوت‌های بین این دو است. لذا ما تصمیم گرفتیم در این مقاله، ضمن معرفی این دو روش پژوهشی، به بیان تفاوت تحقیقات کمی و کیفی بپردازیم. پس در صورت تمایل به آشنایی با این موضوع و درک عمیق تفاوت تحقیقات کمی و کیفی تا انتهای این مقاله با ما در شرکت تحقیقات بازار آزود همراه باشید.
تفاوت تحقیقات کمی و کیفی
قبل از اینکه به بیان تفاوت تحقیقات کمی و کیفی بپردازیم، بهتر است ابتدا به‌طور مختصر با این دو روش پژوهش و تحقیق آشنا شویم.
تمامی پژوهش‌های انجام شده در علوم مختلف به دو صورت کمّی و کیفی انجام می‌شوند. تحقیقات کمی بر اساس تجزیه‌وتحلیل عددی و اطلاعات آماری انجام می‌پذیرد. این تحقیقات برای اثبات حقایق قابل تعمیم در مورد یک موضوع انجام می‌شوند. در این روش تحقیقی، داده‌های موجود در مطالعه از طریق اعداد با یکدیگر مقایسه شده و در نهایت، نتایج آماری استنتاج شده از این مقایسه، فرضیه یا نظریه موجود در مطالعه را تأیید یا رد می‌کند.
تجزیه‌وتحلیل تحقیقات کمّی به‌سرعت با استفاده از نرم‌افزارهای موجود انجام می‌شود. همچنین این نوع از پژوهش قابل تکرار است و سایر محققین می‌توانند مجدداً آن پژوهش را انجام دهند زیرا داده‌های عددی هیچ‌گونه ابهامی ندارند.
بیشتر بخوانید : تحقیقات بازار چیست
پژوهش کیفی به‌صورت تجربی، اکتشافی و به‌منظور درک نظرات و افکار موجود در یک زمینه انجام می‌گیرد و در آن خبری از تجزیه‌وتحلیل عددی، آمار و ارقام نیست. سپس اطلاعات حاصل از این تحقیق، جمع‌بندی و طبقه‌بندی شده و سرانجام نتیجه تحقیق منتشر می‌گردد. با انجام این نوع پژوهش، بینش عمیقی از موضوعات درک نشده حاصل می‌شود.
در پژوهش کیفی واقعیت واحدی وجود ندارد و واقعیت بر اساس مشاهدات پژوهشگر پدید می‌آید. در این نوع پژوهش، محقق باید زمان زیادی صرف جمع‌آوری داده‌ها، تجزیه‌وتحلیل داده‌ها کند و معمولاً تفسیر نتایج آن نیز زمان‌بر است.
حال که به‌طور کلی با این دو مدل پژوهش آشنا شدید، بهتر است به سراغ تفاوت‌های موجود میان آن‌ها برویم. به‌منظور تسهیل درک شما، تفاوت تحقیقات کمی و کیفی را به ترتیب مراحل انجام تحقیقات علمی بیان می‌کنیم.
تحقیقات کمی و کیفی چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
1. پارادایم حاکم بر تحقیق:
تحقیقات کمی: اثبات مسئله
تحقیقات کیفی: تفسیر مسئله
2. فرضیه:
اولین تفاوت تحقیقات کمی و کیفی، در فرضیه تحقیق است.
تحقیقات کمی: در تحقیقات کمی پژوهش با فرضیه آغاز می‌شود. درواقع می‌توان گفت قبل از انجام هر کاری در این پژوهش یک فرضیه وجود دارد و پژوهشگر بر اساس آن شروع به جمع‌آوری اطلاعات می‌کند.
تحقیقات کیفی: در تحقیقات کیفی فرضیه یا فرضیه‌هایی در آغاز کار وجود ندارد بلکه فرضیه‌های تحقیق در حین پژوهش و جمع‌آوری اطلاعات ایجاد می‌شوند.
بیشتر بخوانید : سهم بازار چیست
3. متغیرها:
دومین تفاوت تحقیقات کمی و کیفی، مربوط به متغیرهای مطالعه است.
تحقیقات کمی: در تحقیقات کمّی ابتدا پژوهشگر متغیرها را تعریف می‌کند و سبب به جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها می‌پردازد.
تحقیقات کیفی: در پژوهش‌های کیفی متغیرها بسته به شرایط و موقعیت انجام مطالعه تعریف می‌شوند. در واقع می‌توان گفت چون تعریف هر متغیر از یک موقعیت به موقعیت دیگر متفاوت است، در آغاز کار متغیری برای تعریف کردن وجود ندارد.
4. طرح تحقیقاتی:
تحقیقات کمی: در تحقیقات کمی محقق بایستی قبل از آغاز و اجرای کار، طرح تحقیقاتی استاندارد و تدوین شده‌ای برای پژوهش مشخص کرده و بر اساس آن کار خود را آغاز کند.
تحقیقات کیفی: اما در تحقیقات کیفی شرایط کاملاً متفاوت است و هیچ طرح از پیش تعیین شده، مدون و استانداردی برای تحقیق وجود ندارد. طرح تحقیقاتی در پژوهش‌های کیفی به شکل مرحله‌ای است و آنچه طرح تحقیق را تعیین می‌کند، اتفاقات رخ داده در هر مرحله از تحقیق است. بسیاری از محققین این ویژگی تحقیقات کیفی را یک حسن می‌دانند. آن‌ها معتقدند که چون یک طرح از پیش تعریف شده وجود ندارد، محقق می‌تواند در صورت لزوم، متغیرهای پیش‌بینی نشده را در هر مرحله از تحقیق وارد طرح کند.
5. نقش محقق در جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات:
تحقیقات کمی: در پژوهش‌های کمی تعداد نمونه‌ها بسیار وسیع و گسترده است و به همین دلیل فرد محقق معمولاً کار جمع‌آوری اطلاعات و داده‌ها را انجام نمی‌دهد. این کار در تحقیقات کمی به وسیله تلفن یا پرسشنامه صورت می‌گیرد.
تحقیقات کیفی: تعداد نمونه در تحقیقات کیفی غالباً کم است و جمع‌آوری اطلاعات از طریق مصاحبه و مشاهده انجام می‌شود و می‌توان این‌گونه استنتاج کرد که محقق به‌طور مستقیم با پاسخگو در ارتباط است و اطلاعات لازم را گردآوری می‌کند.
6. نمونه‌گیری پژوهش:
تحقیقات کمی: چون در تحقیقات کمی محقق قصد تعمیم نتایج تحقیق به سایر جوامع دارای خصوصیات و ویژگی‌های مشابه را دارد، نمونه‌های انتخاب شده برای تحقیق باید به‌گونه‌ای باشد که معرف جامعه مورد مطالعه بوده و از ویژگی‌های موردنظر محقق برخوردار باشند.
تحقیقات کیفی: از آنجا که محقق هر نمونه را به همراه ویژگی‌هایش به‌صورت مجزا بررسی می‌کند و هر فرد دارای خصیصه و ویژگی‌های منحصربه‌فرد و متمایزی است، نتیجه به‌دست آمده دارای جنبه قضاوتی است.
7. تحلیل اطلاعات و داده‌های جمع‌آوری شده:
تحقیقات کمی: در پژوهش‌های کمی داده‌ها به‌صورت عددی گزارش می‌شود و به همین سبب ابزارهای لازم برای تحلیل آن، روش‌های آماری و جداول است.
تحقیقات کیفی: در پژوهش‌های کیفی، روش‌های تحلیل با یکدیگر متفاوت هستند.
8. گزارش نتایج:
تحقیقات کمی: در بخش گزارش نتایج تحقیقات کمی از جداول، نمودارها، خروجی‌های آماری و کامپیوتری استفاده می‌شود.
تحقیقات کیفی: در این نوع تحقیقات، نتایج به‌صورت توصیفات و شرح اطلاعات بیان می‌شود و معمولاً خبری از آمار و ارقام نیست.
اگر بخواهیم مطالب عنوان شده در مقاله را خلاصه کنیم، باید بگوییم که تحقیقات کمی برای جمع‌آوری داده‌های حقیقی و درست طراحی شده است و یک نتیجه کلی گزارش می‌کند، در حالی‌که تحقیقات کیفی به جمع‌آوری اطلاعاتی پیرامون یک موضوع می‌پردازد.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی تفاوت تحقیقات کمی و کیفی پرداختیم. قطعاً تفاوت‌های جزئی دیگری نیز وجود دارد که ذکر آن‌ها در این مقال نمی‌گنجید. دانستن این اطلاعات برای تمامی پژوهشگران و علاقه‌مندان به تحقیق و تفحص الزامی است.
در نظر داشته باشید که این تفاوت‌ها نمی‌تواند به معنای برتری یکی بر دیگری باشد، زیرا که هر یک دارای مزایا و معایبی هستند و ممکن است انجام هر کدام در شرایطی خاص الزامی باشد. انتخاب هر یک از این روش‌ها بسته به سلیقه، نظر و موضوع انتخابی محقق بستگی دارد. بدیهی است دانستن تفاوت تحقیقات کمی و کیفی کمک زیادی به انتخاب درست و مناسب روش تحقیق خواهد کرد.
